Ana içeriğe atla

Plastikler

Belli bir sıcaklık ve basınç altında reaksiyona sokulan monomerler, termoset, termoplastik ya da elastomer yapıdaki plastikleri oluşturur. Bu nedenle rijit yapıda olabilecekleri gibi esnek bir yapıda da olabilirler. Örneğin su şişeleri polietilen tereftalat (PET) ile su boruları ise polietilen (PE) kullanılarak üretilir.



Yukarıda verilen örnekler dışında bir plastik malzeme aşağıdaki polimerler kullanılarak üretilebilir:

Poliamid (PA): iyi mekanik özellik (sertlik ve tokluk), aşınma-kimyasal ve ısıl deformasyona direnç

Polistiren (PS): yüksek dielektrik özellik, optik şeffaflık

Politetrafloroetilen (PTFE): ısıl ve kimyasal direnç, düşük sürtünme katsayısı

Polipropilen (PP): kimyasal ve elektriksel direnç, yorulmaya karşı dayanım

Polivinil Klorür (PVC): hafif, kimyasal direnç, kaynak edilebilir, yapıştırılabilir

Polikarbonat (PC): yüksek darbe direnci, kolay işleme-kalıplama

Akrilik (PMMA): yüksek ışık geçirgenliği, rijitlik, atmosfer koşullarına direnç


Polimer malzemelerde de olduğu gibi fayda sağlayan onlarca özelliğe düşük maliyetle sahip olmak plastiklerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Öyle ki plastik kullanımındaki büyük artış beraberinde bazı sorunları da getirmiştir. Bu sorunlardan en önemlisi ise doğaya bırakılan plastiklerin (büyük bir kısmı) birbirlerine sıkı yapıda bağlanmış zincirlerinin koparılmasının çok zor olması nedeniyle uzun yıllar süren çözünme sürecidir. Birikme döngüsüne giren onlarca plastik hem doğayı hem de insan sağlığını etkilemekte, ayrıca gezegenimizin zarar görmesine katkıda bulunmaktadır. 




Örneğin plastikleri yumuşatmak ve sertleştirmek için kullanılan Fitalatlar ile bisfenol-A kimyasalları kanserojen etkiye sahiptir (Erciyes Üniv Vet Fak Derg 2020;17(1): 68-75). 

Düşük yoğunluklu polietilenin de sera gazı salınımında ön planda olduğu bilinmektedir. 

Ne Yapmalı?

Her ne kadar pratik ve maliyet açısından uygun olsalar da plastik malzemelerin kullanımını azaltmak, günümüzün ve geleceğimizin daha yaşanabilir olması için gereklidir. 

Başta plastik market torbaları yerine bez çantalar kullanılması, plastik su şişeleri yerine tekrar kullanılabilen cam ya da mataralar tercih edilmelidir. Ayrıca plastik içeren herhangi bir ürünün sürdürülebilir bir malzemeden yapılmış olanı varsa öncelik o olmalıdır. 

Geri dönüştürülebilen plastikler ise mutlaka geri dönüşüme gönderilmelidir; doğaya ya da denizlere kesinlikle bırakılmamalıdır. 


Kaynak: Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), 2022



Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Polimerlerde Ergime ve Camsı Geçiş Sıcaklıkları (Te ve Tc)

Ergime ve camsı geçişin polimer malzemelerin özellikleri üzerinde oldukça önemli etkileri bulunmaktadır.  Ergime, malzeme yapısının düzenli bir halden düzensiz bir hale geçişidir (katı hal-->viskoz sıvı). Bu geçiş, ergime sıcaklığı,Te (Melting temperature-Tm) olarak adlandırılan sıcaklığın aşılmasıyla gerçekleşir. Bu terim termoplastikler için geçerlidir çünkü termosetler erime yerine yüksek sıcaklıklarda bozunmaya uğrarlar. Te altında yapı düzenlidir. Te üstünde yapı düzensiz bir sıvıdır (eriyik). Camsı geçiş, amorf ya da kristalleşemeyen (yarı kristal) polimerlerde görülür; amorf bir polimerin sert, camsı hali kauçuğumsu bir hale dönüşür. Bu dönüşümün gerçekleştiği sıcaklık camsı geçiş sıcaklığı,Tc (Glass transition temperature-Tg) olarak adlandırılır.  Tc sıcaklığının altında polimer camsı haldedir; yapı sert ve gevrektir. Tc sıcaklığının üstünde polimer kauçuğumsu haldedir; yapı yumuşak ve esnektir. Te ve Tc'yi Etkileyen Faktörler Te ve Tc ile polimerin...
Yorum Gönder
Devamı

Polimerizasyon

Yeniden hatırlamak gerekirse polimerizasyon, büyük moleküller oluşturmak için monomer yapı taşlarını kimyasal olarak bağlama işlemine verilen isimdi. Polimerizasyonu oluşturan reaksiyonlar ise başlıca iki alt gruba ayrılır ve  başlama ,  ilerleme  ve  sona erme  olarak üç adımda gerçekleşirler. Başlama, monomerde bulunan atomların başka atomlarla bağ yapacak hale getirilmesidir ve bunun için bir başlatıcı ya da katalizör kullanılır. İlerleme, monomerlerin birbirine bağlanmasıdır. Sona erme ise yapının tamamlanmasını içerir. Katılma Polimerizasyonu Bu polimerizasyonda monomerler, lineer bir zincir oluşturmak üzere birbirine bağlanır. Büyüme oldukça hızlı gerçekleşir. Yeniden polietileni ele alırsak, Etilen monomerinin birbiri ardına eklenmesiyle makromolekül oluşur.  Polietilen, poli (vinil klorür), polistiren gibi polimerlerin sentezinde kullanılırlar. Yoğuşma Polimerizasyonu Bu polimerizasyonda reaksiyonlar adım adım gerçekleşir ve büyüme için gereke...
Yorum Gönder
Devamı

Shape Memory Polymers (Şekil Hafızalı Polimerler, İng)

Shape memory materials, which can be called adapting to environmental conditions, are mainly obtained in alloys, ceramics and polymers. This adaptation is the state of changing some properties of the material against external factors such as heat, light, electrical field and pH, and regaining its former properties when these factors are removed. In other words, the material has a permanent shape at room temperature. It deforms at a high transition temperature and retains its shape after cooling. It returns to its original shape upon reheating. The low density, easy fabrication and easily adaptable glass transition temperature of shape memory polymers (SMPs) compared to shape memory alloys and shape memory ceramics are outstanding factors. Mostly amorphous polymers, semicrystalline polymers and liquid crystalline elastomers have this shape memory effect. Figure 1 Scheme of shape memory cycle   [1] . Shape memory cycle (Fig. ...
Yorum Gönder
Devamı